گودبرداری ساختمان یکی از مراحل ساخت و ساز است که دارای اهمیت بسیاری بوده و انجام آن با ریسک های زیادی همراه است . اهمیت این موضوع سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران را بر آن داشته تا مقاله ای در رابطه با چگونگی گودبرداری با امنیت بالا و پایدارسازی گود، تلفات و خسارات برای ساختمان های مجاور و کارگران را تهیه منتشر کرده است که در ادامه بخش های از آن مطرح می شود:
کوچک بودن اندازه قطعه های زمین و فاصله عرضی صفر ساختمانها از یکدیگر در اکثر نقاط تهران موجب شده مسئله پایدارسازی گود به موضوعی استرس زا و نگران کننده برای صاحبان ساختمانها و همسایگان مبدل شود .
در چند سال گذشته با بالا رفتن تراکم و تعداد طبقات و احتیاج به تأمین فضای پارکینگ ودیگر سطوح خدماتی در ساختمانها، عمق گودبرداری نیز افزایش یافته است . ولی در اکثر موارد از همان شیوه ی سنتی که در گذشته برای گودهای کم عمق استفاده می شد، بهره گرفته می شود . شوربختانه اکثر مردم هنوز تصور میکنند که استفاده از اقدامات ایمنی لازم در پایدارسازی گودبرداری باعث می شود که عملیات متحمل پذیرش هزینه و زمان اضافه ای شود، حال آنکه در اصل پایدارسازی گود را از جمله اقدامات پیچیده و بسیار پر خطر مهندسی بشمار می آورند و علیالخصوص در گودهایی که دارای عمق بالاتری هستند انجام بررسیهای همه جانبه، دقت و نظارت و در نهایت اختصاص وقت و هزینه قابل ملاحظه ضروری به نظر می رسد تا بدین ترتیب هیچ گونه خطری جان و مال مردم را در این گونه مواقع تهدید نکند. با این وجود دارا نبودن شناخت کافی از اصول فنی، غفلت و یا سودجویی غیرمسئولانه به بروز حادثه خواهد انجامید.
چگونه می توان از میزان ریسک گودبرداری ساختمانی کاست گودبرداری ساختمان یکی از مراحل ساخت و ساز است که دارای اهمیت بسیاری بوده
در همین راستا قصد داریم در مطالب بعدی مسایل و نشانههایی که یک گودبرداری را به یک عملیات سالم و یا خطرناک مبدل می کند،باز گو کنیم:
خطرات احتمالی گود برداری
می توان موارد ایمنی مربوط به پایدارسازی گودبرداری را در سه گروه عمده زیر دسته بندی کرد:
امنیت کارکنان درون و اطراف گود و رهگذران و وسایل نقلیه در برابر حوادث احتمالی مخصوصا خطر ریزش گود.
خطر وقوع خسارت و تخریب ساختمانهای کنار گود ناشی از گودبرداری یا ریزش گود.
خطر خسارت دیدن تاسیسات و شریانهای شهری بخاطر گودبرداری یا ریزش گود.
علایم خطرناک و ریسک پذیر بودن گود
در زمان گودبرداری وجود یک سری نشانه ها از خطرناک بودن گود خبر می دهند و قاعدتاً لازم است که بررسیها و احتیاطهای همه جانبه و جامع بیشتری صورت گیرد، این علایم به شرح زیر می باشند:
الف- حساسیت بالا و عدم استحکام ساختمان کناری : مواردی از جمله نبودن اسکلت، ضعف ملات دیوارها و نشانه های ضعف اجرایی ساختمان، حضور ترک و شکستگی یا نشست و شکمدادگی دیوارها، از این دست می باشند. حضور دیوار مشترک میان ساختمان مورد نظر برای تخریب و ساختمان کناری آن نیز بطور معمول می تواند یک عامل مشکل ساز باشد . در بعضی موارد ساختمان همسایه ملک از ارزش تاریخی و فرهنگی برخوردار است و هر نوع نشست ممکن است به بروز خسارات غیرقابل جبران را بدنبال داشته باشد. در برخی موارد دیوار کناری به ساختمان مورد نظر برای تخریب تکیه داده است و احتمال دارد در حین تخریب بدون هرنوع خاکبرداری ساختمان مجاور دچار ریزش شود. فراموش نکنید که ضعیف بودن ساختمان همجوار فقط باعث می شود که کارفرما و افرادی که در مراحل مختلف طرح و اجرای ساختمان فعالیت می کنند را با گرفتاری های اعم از بررسی مداوم و حفظ تمام جوانب احتیاط مواجه کند و هیچ گونه بهانه ای برای تخریب آن قابل پذیرش نیست . به عبارت بهتر در دادگاههایی که جهت رسیدگی به تخریب ساختمانهای همجوار ناشی از فعالیتهای ساختمانی برگزار میشود، فرد یا شرکت مجری ساختمان در حال ساخت نمیتواند با این استدلال که ساختمان همجوار، خود دارای ضعف بوده است از پذیرش مسئولیتهای تخریب و آسیب ایجاد شده امتناع کند چرا که قاضی در این گونه موارد می گوید که شما بایستی با درنظر داشتن ضعف ساختمان همجوار و متناسب با شرایط آن تمهیدات حفاظتی و احتیاطی بیشتری را به کار میگرفتید.
ب- ضعف خاک: بطور معمول هر چقدر خاک محل ضعیفتر باشد ریسک عملیات گودبرداری بالاتر می رود چرا که ممکن است ریزش گود و تخریب ساختمانهای همجوار رخ دهد . از شاخص ترین خاکهای ضعیف می توان به خاکهای دستی اشاره کرد . بعنوان نمونه تعداد زیادی از نقاطی که درحال حاضر جزء مناطق داخلی شهر تهران محسوب می شوند، در گذشته در خارج از محدوده شهر قرار داشته اند و کامیونهای حامل خاک و نخاله بار خود را در این مناطق تخلیه میکردهاند. با گذشت زمان و اتصال این محلها به داخل شهر، ببشتر این خاکها و نخالهها در همان مکان بدون تراکم مهندسی هموار و مسطح شدهاند و مناطقی با خاک دستی را بوجود آورده اند.
بعلاوه در اکثر موارد محل به شکل تپه و تل خاکی و یا بستر مسیل بوده و با خاک یا نخاله به شیوه ای غیرمهندسی مسطح شده است. بعلاوه در برخی بخشهای جنوبی تهران بخصوص مناطق ۱۲و ۱۶ در قدیم گودهایی گاها عمیق با هدف تهیه مواد اولیه ساخت آجر ایجاد شده است که اکثر آنها در حال حاضر با خاک دستی پر شدهاند. لازم به ذکر است که رسوبات سست جوان که بطور معمول در اطراف آبراههها و پای دامنهها وجود دارند نیز از جمله خاکهای ضعیف بشمار می روند .
ممکن است که احداث کننده ساختمانی که در مجاورت زمین محل احداث پروژه حضور دارد، در زمان ساخت، نسبت به جابجایی خاک ضعیف بی توجه بوده و این خاک ضعیف را از محل خارج نکرده و شالوده ساختمان را برروی همان خاک ضعیف بنا نهاده باشد . در این شرایط ساختمان همجوار تا زمانی که گودی در کنار آن ساخته نشده پابرجا است ولی به محض اینکه یک گودبرداری حتی کمعمق در اطراف آن انجام شود، خاک ضعیف موجود در زیر پی آن دچار ریزش شده و تخریب ساختمان همجوار را بدنبال خواهد داشت.
ج- ایجاد گود با عمق زیاد : بطور معمول هرچقدر گود عمیق تر باشد احتمال مواجه کارکنان و ساختمانهای مجاور با خطر بسیار بیشتر می شود. در سالهای گذشته با بالا رفتن تراکم ساختمانی، احتیاج به پارکینگ و انباری و سایر سطوح مشاع افزایش می یابد و افزایش تعداد طبقات زیرزمین را بدنبال خواهد داشت. بایستی دقت شود که با بیشتر شدن عمق گود،خطر ریزش آن به تناسب آن بالاتر می رود و اگر در گذشته می شد که در گودهای کم عمق بدون بررسیهای همهجانبه و طرحهای مهندسی دقیق، فقط با عقد قراردادی با مباشر ماشینآلات خاکبرداری و با بکارگیری چند کارگر و بنا عملیات گودبرداری را انجام داد، در حال حاضر با بالا رفتن عمق گودها و بیشتر شدن ارزش ساختمانهاچگونه می توان از میزان ریسک گودبرداری ساختمانی کاست گودبرداری ساختمان یکی از مراحل ساخت و ساز است که دارای اهمیت بسیاری بوده و تأسیسات همجوار، گودبرداری غیر اصولی و غیر فنی بسیار پرخطر می باشد و خسارات جانی و مالی غیر قابل جبرانی را بدنبال دارد.
د- مدت زمان بازماندن گود: بطور معمول هرچقدر زمان بازماندن گود حتی اگر بارندگی یا تغییرات جوی مطرح نباشد خطر ریزش گود بالاتر می رود، ولی با بیشتر شدن زمان بازماندن گود مخصوصا در فصل های بارندگی و رطوبت (زمستان و بهار)، که احتمال بارندگی هایی گاها سنگین و سیلآسا وجود دارد با اشباع خاک و یا جاری شدن آبهای سطحی احتمال ریزش گود به مراتب بسیار بالاتر است . به گونه ای که اکثر ریزشهای گود در گذشته به فاصله چند ساعت تا چند روز بعد از شروع بارندگی اتفاق افتاده است.
و- آبهای سطحیو زیرسطحی: بالا بودن سطح عمومی آبهای زیرزمینی در منطقه بطور معمول مستلزم عملیات آبکشی برای پایین انداختن سطح آب زیرزمینی می باشد . غالبا وجود سطح آب زیرزمینی بالا احتمال ریزش گود را بالا می برد مخصوصا پس از گذشت چند روز از انجام عملیات گودبرداری و رسیدن سطح آب زیرزمینی به تعادل. بعلاوه وجود جریانهای آب زیرزمینی از راه هایی از جمله نهرهای مدفون یا قناتها میتواند تاثیر زیادی در ریزش گود داشته باشد . جریانهای آبهای سطحی نیز از فاکتورهایی هستند که میتوانند به فرسایش خاک گود و اشباع شدن آن دامن زده و خطر ریزش گود را افزایش دهند. دور نگهداشتن جریان آبهای سطحی موجود یا محتمل (بعنوان مثال در اثر بارندگی) از بااهمیتترین و اصلیترین اقدامات اولیه حفاظت از گود محسوب می شود.
برای کاهش خطر پایدارسازی گود چه اقداماتی می توان انجام داد:
می توان برای کاهش خطر ریزش گود یک سری اقدامات در راستای پایدارسازی گود انجام داد.
سرمایه گذار و یا کارفرما یک ساختمان در حال احداث بایستی در همین راستا موارد زیر را حتما در نظر داشته باشد:
بایستی بررسی های مکانیک خاک را از طریق شرکتهای معتبر و به صورت کامل و دقیق به انجام رساند .
از مهندس محاسب خود خواسته شود تا طرح گودبرداری و حفاظت گود را بوسیله اطلاعات گزارش مکانیک خاک و با دقت بالا انجام دهد. بعلاوه باید از وی خواسته شود که ساختمانها و تأسیسات همجوار گود مورد نظر را به صورت دقیق مورد بررسی قرار دهد و در صورت احتیاج اقدامات حفاظتی برای آنها را مطرح نماید.
باید از مهندسناظر و مجری طرح خواسته شود که نسبت به کنترل گزارش مکانیک خاک و نیز نقشههای اجرایی طراحی گود اقدام نمایند و در این کار جدیت کامل را بکار بگیرند و چنانچه ایراد ، اشکال یا نقطه ای مبهم در آنها وجود داشت از مسئول تهیه آنها درخواست شود که اشکالات را رفع نمایند.
لازم است که نقشهها و طراحیهای گود برطبق گزارش بررسیهای مکانیک خاک و توصیههای مشاور ژئوتکنیک تهیه شده باشند و مراحل کار، شیوه انجام گودبرداری (دستی، ماشینی) و مشخصات سازههای نگهبان و سایر اقدامات حفاظتی شیب را به درستی نمایش دهند. به نظر می رسد که بهتر آن است که قبل از اجرای کار جلسه مشترکی با حضور مهندسین ناظر و مجری و محاسب و نماینده شرکت تهیه کننده گزارش مکانیک خاک برگزار شود و مراحل و اشکالات و خطرات را مورد بررسی قرار داد . پیشنهاد می شود که در جلسه فوق پیمانکار یا مسئول فنی خاک برداری و مسئول اجرای سازه نگهبان نیز حضور داشته باشد.
در صورتی که در مجاورت ساختمان در حال احداث قرار بر انجام عملیات تخریب و گودبرداری می باشد، لازم است :
پیش از صدور پروانه و آغاز گودبرداری بررسیهای مکانیک خاک مناسبی انجام گرفته شده باشد.
ساختمان مورد احداث بایستی مورد بررسی قرار بگیرد و مهندس محاسب و یا ناظر با توجه به نوع ساختمان و عمق قرارگیری پی ساختمان مدنظر نسبت به کف پی مورد نظر درمورد نیاز و شیوه ی حفاظت و مقاومسازی آن نظر خود را اعلام کرده و در صورت نیاز طرحهای لازم را مطرح کرده باشد.
در نقشههای اجرایی، روش گودبرداری و حفاظت از گود و یا سازه نگهبان بایستی به درستی مشخص شده باشد و این اقدامات محافظت از گود و ساختمانهای همجوار را به بطور کامل تامین کرده باشد.
دوره باز بودن گود بایستی از زمانبندی مشخصی برخوردار باشد (از جمله زمان آغاز گودبرداری، زمان برپایی سازه نگهبان، زمان خاتمه گودبرداری).
مهندس ناظر و در صورت نیاز نماینده شرکت مکانیک خاک بایستی بر عملیات گودبرداری نظارت کافی داشته باشد.
لازم است گودبرداری و اجرای سازه نگهبان بر طبق نقشههای اجرایی و مشخصات اجرایی (دستی، ماشینی) و اصول فنی پیش صورت بپذیرد. لازم است در صورت رویت هر گونه اقدام خطرناک مسئولین امر را در جریان گذاشت.
بایستی تلاش شود تا در جریان انجام کار گودبرداری همه چیز به شکل کاملا اصولی انجام شود و نظارت های لازم لحاظ شود و بخصوص با توجه به وضعیت ساختمان ایجاد هرنوع ترک، صدای غیرعادی ساختمان، نشست و غیره باید بررسی شود و در صورت مشاهده هر کدام از این موارد در اسرع وقت اقدامات لازم انجام گیرد. این اقدامات با توجه به شرایط متغییر است و تخلیه فوری ساختمان، اطلاع موضوع به مسئولین پروژه و شهرداری برای انجام اقدامات اصلاحی را شامل می شود.
چنانچه عملیات گودبرداری تأسیسات و لولههای شهری گاز، آب، برق و…را با مخاطره مواجه نماید لازم است مراجع ذیربط را مطلع نمود.
باید نسبت با این امر که گودبرداری بیش از اندازه مجاز به ساختمان مجاور نزدیک نشود، دقت و توجه داشت. بعضی اوقات افراد به دلیل سهل انگاری و یا به خاطر اینکه کار خود را آسان تر کنند ، باعث می شوند زیر ملک همجوار خالی شود.
چنانچه در انجام کارها قصور و کوتاهی دیده شود، بهتر است نخست با در جریان گذاشتن مسئولین فنی ساختمان از جمله مهندس ناظر، مجری یا مالک موضوع را بصورت مسالمت آمیز و محترمانه حل و فصل کرد . اگر این کار نتیجه نداد میتوان با مراجعه به ناحیه و منطقه شهرداری و یا سایر مراجع ذیصلاح مسئله را پیگیری نمود .
نباید فراموش کرد که یکی از بهترین راههای کم کردن خطرات پایدارسازی گود، خاتمه دادن هر چه سریعتر عملیات درون گود و ایمن و پرکردن دوباره آن است. از همین رو بایستی مراقب بود تا دخالتهای شما به توقف و یا طولانی شدن زیاد و بیهوده کاری نیانجامد.
اگر از کارکنان داخل گود هستید:
نباید از خاطر ببرید که ریزش دیوارههای گود این قدرت را دارد که در عرض چند ثانیه افراد حاضر را به دام بیاندازد و در عرض چند دقیقه به هلاکت برساند.
هرمتر مکعب خاک از وزنی معادل ۱/۶ تا ۲ تن برخوردار است . در صورت گیر افتادن در
زیر خاک ریزش کرده در فاصله کمتر از ۳ دقیقه خفه اتفاق می افتد و حتی در صورتی که فرد مدفون شده زنده از زیر خاک بیرون بیاید، به احتمال بسیار زیاد بار خاک آسیبهای داخلی شدیدی به بدن او تحمیل کرده است. توجه داشته باشید تنها خطر ریزش گود نیست که در گودبرداری افراد را تهدید می کند بلکه کمبود اکسیژن، هوای سمی، گازهای قابل اشتعال و خطوط برق مدفون نیز امکان دارد موجب حوادث جبران ناپذیر شوند.
چنانچه احتمال مواجه با ترافیک عبوری وجود دارد باید از پوششهای براق و شبرنگ کمک گرفته شود.
سقوط قطعات سست خاک یا سنگ نیز از موارد خطرناک است که مراقب افراد را می طلبد.
نباید در زیر بارهای آویزان توافق نمود و یا کار کرد.
حفظ فاصله با ماشینآلات خاکبرداری نیز نباید فراموش شود .
چنانچه کارگرانی در پاییندست گود مشغول هستند ، باید از کار بر روی دیوارها و یا سطوح مشرف به گود خودداری شود.
نباید به گودی که دارای نشانهی تجمع آب است وارد شد ؛ مگر آنکه حفاظت خوبی از فرد شده باشد.
اگر افراد در داخل گود کار کندن دیواره یا پای آن را انجام می دهد ، بسیار واجب است که یک شخص مطلع در خارج از محوطه خطر، از وضعیت پایداری گود و کار کارگران مراقبت کند.
اکیدا توصیه می شود که از برش دادن داخل پای دیوار یا شیب و ایجاد شیب منفی(نیم طاقی) برای اجرای پیها اجتناب شود. اما چنانچه هیچ راه دیگری به غیراز انجام این کار وجود ندارد،بهتر است در درجه اول سعی شود این طول حداقل باشد و در درجه دوم باید در زمان انجام کار یک فرد آگاه و دارای دانش کافی(ترجیحاً مهندس ناظر) از وضعیت پایداری دیواره و کار افراد مراقبت کند. استفاده از کلاه و سایر وسایل ایمنی بسیار مهم است و باید بطور حتم مورد توجه قرار گرفته شود و بهتر است تلاش شود کار را در زیر یک میز محافظ فلزی مقاوم انجام گیرد.
اگر یک فرد از طرف شهرداری یا سایر نهادها، ماموریت دارد تا طرح و اجرای ساختمان را کنترل نماید:
جهت انجام گودبرداریهای عمده (گودبرداریهای با عمق بیشتر از عمق دیوارها یا پیهای ساختمان همجوار و به فاصله نزدیکتر از عمق گودبرداری از مرز زمین) لازم است که سازنده ساختمان حداقل ۳۰ روز پیش از آغاز گودبرداری موضوع را به صورت کتبی به مالکین اطلاع دهد و کپی آن را به شهرداری ارائه کند.
لازم به ذکر است که پیش از صدور پروانه ارائه نقشههای سازه نگهبان و کنترل آنها توسط شهرداری ضروری می باشد . مناسب تر آنست که کنترل سازه نگهبان طرف معابر عمومی را برعهده معاونت فنی و عمرانی گذاشت.
در گودهایی که عمق آن از ۳/۰ متر بالاتر است باید پیش از صدور پروانه، واجب است که گزارش بررسیهای مکانیک خاک که توسط شرکتهای معتبر انجام شده توسط مالک به شهرداری منطقه ارائه شود و کنترل های لازم توسط آنها انجام شود.
اگر برای محافظت از گود یا ساختمان همجوار لازم باشد که اقدامات ساختمانی عمده در زمین یا ساختمان همجوار انجام شود، بایستی از مالک آن رضایت گرفته شود و یا باید مجوز جداگانه ای صادر شود.
بازرسیها
شایان توجه است که گود و محلهای اطراف آن و همینطور سیستمهای حفاظتی باید بصورت روزانه توسط یک فرد آگاه و مطلع از لحاظ وجود هرنوع شواهد خطرناک از جمله گسیختگی گود، گسیختگی سیستمهای حفاظتی و یا سازه نگهبان گود یا جریان آب مورد بازرسی واقع شود. لازم است که بازرسی پیش از آغاز شیفت کار و در صورت نیاز در کا ساعات کار انجام گیرد . بعلاوه پس از هر بارش برف و یا باران یا سایر شرایط خطرناک نیز انجام بازرسی ضروری می باشد. این بازرسیها تنها در مواقعی نیاز هستند که خطری کارکنان شاغل در گود و ساختمانهای همجوار را تهدید نماید.
منظور از بررسیهای مکانیک خاک چیست؟
همانطور که از نام بررسیهای مکانیک خاک مشخص است یعنی بررسی های محلی در خصوص زمینشناسی عمومی، خصوصیات خاک محل و سطح آبهای زیرزمینی انجام می گیرد و مخصوصا لازم است وجود و عمق خاکهای مسئلهداری از جمله خاکهای دستی را بوضوح بیان کند. پیشنهادهای فنی در رابطه با نوع شالوده ، مقاومت مجاز خاک زیر پی و نشستهای مورد انتظار و فاکتورهای طراحی دیوارهای حایل سایر فسمتهای ضروری گزارش مکانیک خاک را شامل می شوند. بعلاوه بر اساس عمق گودبرداری مورد نیاز و مشخصات ساختمانها و سایر تأسیسات همجوار از جمله معابر، خطوط گاز، فاضلاب … بایستی به خطر گودبرداری بررسی شده و شیوه گودبرداری، شیب ایمنی گودبرداری، مراحل گودبرداری، احتیاج به سازه نگهبان، نوع سازه نگهبان و روش طراحی و اجرای آن به شکل مفصل پرداخته شود. برای این کار باید مشخصات ساختمانها و تأسیسات همجوار به صورت کامل و با جزییات برداشت شده و در گزارش ارائه شود. البته بعضی اوقات میتوان مشخصات ساختمانها و تأسیسات همجوار را در این مرحله به شکل حدودی تعییننمود و تعیین دقیق آنها را به مرحله طراحی گودبرداری محول کرد که در این صورت لازم است مشاور این موضوع را به وضوح در گزارش بازگو نماید. علاوه بر آن خطرات احتمالی همچون چاهها، قنات و حفرههای زیرزمینی دیگر باید شناسایی بسوند و عمق، موقعیت و اثرات آنها بر ساختمان و شیوه ی مقاومسازی آنها برای برطرف نمودن خطر بطور کامل و با جزییات بیان شود. از دیگر مواردی که در گزارش ارایه می شود تعیین نوع زمین برای محاسبه و تخمین اثرات آن بر نیروهای زلزله طراحی ساختمان می باشد که در ایمنی لرزهای و هزینههای ساختمان بسیار موثر می باشد. بایستی مشاور بر اساس شیب زمین و مشخصات زمینشناسی محل اسکان ایجاد ناپایداریهایی مانند رانش زمین، ریزش سنگ، جریان گل و مواردی از این قلیل را به صورت کلی مورد ارزیابی قرار دهد و چنانچه امکان خطرات فوق در محل وجود داشتن باشد، به صورت کاملا مفصل این موارد را چک و بازبینی نموده و در رابطه با کاهش و حذف خطرات آنها بر ساختمان توصیههای قابل اجرا ارائه دهد. بعلاوه لازم است مشاور بر اساس بررسی کلی و همه جانبه عکسهای هوایی و نقشههای پایه احتمال وجود خطراتی همچون گسل فعال و روانگرایی حین زلزله را ارزیابی نماید و در صورتی که احساس کرد که به بررسیهای جزئی تری در مورد آنها نیاز است، اقدامات لازم را انجام دهد.
ارسال دیدگاه برای "چگونه می توان از میزان ریسک گودبرداری ساختمانی کم کنیم؟"
Visitor Rating: 1 Stars